Tarih : 11/01/2020

BİRİNCİ İNÖNÜ MUHAREBESİ (6-11 Ocak 1921)

 

6 Ocak 1921 günü Bursa’dan Eskişehir yönüne, Uşak’tan Afyon yönüne iki kol hâlinde ileri harekâta başlayan Yunanlılar, 9 Ocak`ta İnönü mevzilerine kadar geldiler. 9 Ocak 1921 günü mevzii ilerisindeki Türk emniyet kuvvetleriyle Yunan öncü kuvvetleri arasındaki muharebeler karanlık basıncaya kadar bütün şiddetiyle devam etti. Yunan kuvvetleri 10 Ocak 1921 günü saat 06.30’da Adalar Tümeni ile Kovalca-Akpınar, İzmir Tümeni ile de Yeniköy-Teke-Hayriye savunma hattına taarruza başladı. Bir kısım kuvvetleriyle de Söğüt-Gündüzbey doğrultusunda ilerliyordu. Havanın çok sisli olmasından faydalanan Yunan birlikleri, özellikle demir yolu güneyindeki 11. Tümen bölgesinde hızla ilerleyerek İntikam Tepe’yi ele geçirdi. Buradaki muharebeler saat 14.00’e kadar devam etti.

10 Ocak 1921 günü saat 16.00’da Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa’nın teklifi ve Fevzi Paşa’nın emriyle Türk birlikleri Beşkardeşdağı-Zemzemiye-Oklubalı hattına alındılar. Cephe karargâhı da Çukurhisar’a taşındı. Aynı saatlerde 4. Tümenin 132. Alayı Çukurhisar İstasyonu’na indirilmişti. Bu saatlerde durum gerçekten endişe vericiydi. Özellikle halk, zafer haberleri beklerken iki günden beri süregelen muharebelerde sahra ve ağır topların gürültüleri, Eskişehir’de heyecanla izleniyordu. Akşam karanlığı ile beraber cephedeki muharebe faaliyeti durmuş ve top sesleri kesilmişti.

Yunan birlikleri Akpınar-Kovalca hattını işgal ettikten sonra taarruzlarını durdurarak bu hatta kaldılar. Cephenin 61. Tümenle takviye edilmeye başlanması Türklerin ne pahasına olursa olsun savunmaya devam edeceklerini göstermişti. Bu durum karşısında Yunan kuvvetleri, bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra yapılacak taarruzlardan bir netice alamayacakları düşüncesine kapıldılar. Yunanlılar muharebe meydanında Kahraman Türk Ordusu karşısında tutunamayacaklarını anlayınca 11 Ocak 1921 sabahı İnönü mevzilerinden çekilmek zorunda kaldılar.

Bu muharebede Türk Ordusu’ndan; 4 subay, 117 er şehit; 12 subay, 85 er yaralı; 5 subay 29 er esir olmak üzere toplam 252 kişi kayıp verilmiştir. Birinci İnönü Muharebesi’nin önemli askerî ve siyasi sonuçları olmuştur. Düzenli ordunun ilk zaferi olduğundan Kuvay-ı Milliye’den düzenli orduya geçiş süreci hızlanmış, halkın yeni kurulan Orduya güveni artmıştır. Bu zaferin önemini Mustafa Kemal Paşa şöyle ifade etmiştir: 

“Yeni Türkiye Devleti’nin küçük, fakat millî ülkülü genç ordusu, en dar bir hesapla üç kat üstün düşmanı İnönü Meydan Muharebesi’nde mağlup etti. Strateji sanatının en nazik icabatını isabetle uyguladı. İç hatların kullanılmasında harp tarihine parlak bir misal yazdı.”

 

“...Birinci İnönü Meydan Muharebesi’ni kazanan Türk Ordusu’nun bütün mensupları, dünya tarihinde unutulmaz şanlı bir menkıbe sahibi olarak ebediyyen yaşayacaklardır. Bu münasebetle Türk Ordusu gazilerini hürmet ve minnetle yad ederim. Ve şehitlerimizin aziz ruhlarına takdisatımı takdim eylerim.”

 

 

                Birinci İnönü Meydan Muharebesi  halkın top yekün mücadele verdiği ; istihkamların , top mevzilerinin, makineli tüfek yuvalarının kış mevsiminde  taşlaşmış toprağa rağmen bölge halkı tarafından büyük bir azim ve inançla kazılmıştır. Bazı milletvekilleri ,doktorlar ve hatta kadınlar bile  savaşmıştır.  Bu savaşta, Neşet, Yusuf Ziya, Ziya Hurşit, Memduh, Rıza, Sabit, Sami, ve Hadi Namık gibi 8 milletvekili cephede ‘’er’’ olarak görev yapmıştır. Ayrıca Operatör  Emin, Dr Fuat ve Abidin Beyler de ‘’doktor’’ olarak cepheye koşmuşlardır.[i]

            Kahraman kadınlarımız ve kızlarımız da bu savaşta ‘’er’’ olarak görev yapmışlar, cesurca çarpışarak ‘’gazi’’ veya ‘’şehit’’ olmuşlardır. 1.  İnönü Savaşı şehtileri arasında 7 kadın vardır.[ii] Ayrıca 1. İnönü Savaşı’ndaki kahramanlıklarından dolayı mecliste, 70. Alay Kumandanı Hafız Halid Bey’in kızı 12 yaşlarındaki Nezahat Hanım’a İstiklal Madalyası verilmesi teklif edilmiştir.[iii]

1.İnönü Savaşı’nın Dışarıdaki Sonuçları

• 1. İnönü Zaferi sonrasında İtilaf Devletleri Sevr Anlaşması’nı yeniden gözden geçirmek üzere Londra’da Türkiye’nin de katılacağı  bir konferans düzenlenmiştir. Londra Konferansına katılan TBMM, uluslararası alanda  tanınmıştır. (23 Şubat-11 Mart 1921)
• 1. İnönü Savaşı’nın kazanılması ile Sovyet Rusya ile TBMM arasında Moskova Antlaşması imzalanmıştır. (16 Mart 1921). Bu anlaşma ile Sovyet Rusya,hem TBMM’yi resmen tanımış hem de milli harekete maddi yardım yapmıştır.
• 1. İnönü Savaşı sonrasında TBMM ile Afganistan arasında Türk-Afgan Dostluk Anlaşması imzalanmış ( 1 Mart 1921), böylece ilk kez bir Müslüman ülke, TBMM’yi resmen tanımıştır. Böylece TBMM’nin İslam dünyasındaki itibarı daha da artmıştır.[iv]